Hasılat satış sonrası elde edilen geliri ölçmeye yarayan bir terimdir. Aynı maliyet gibi hasılat da toplam, marjinal ve ortalama olarak ifade edilebilir. Toplam hasılat (TR) belli miktarda malın satılmasıyla elde edilen toplam gelirdir. Marjinal hasılat (MR) bir birim fazla satmanın getireceği gelir miktarıdır. Ortalama hasılat (AR) ise satılan birim mal başına elde edilen gelirdir. Ortalama hasılat bir birim başına elde edilen gelir olduğuna göre ortalama hasılatın ürünün fiyatına eşit olduğu söylenebilir. Bunun istisnası aynı ürünün farklı müşterilere farklı fiyatlardan satılmasıdır. Bu durumda ortalama hasılatı bulmak için elde edilen toplam hasılatın satılan ürün adedine bölünmesi gerekir. Bu üç kavram matematiksel olarak şu şekilde ifade edilebilir:
\(TR=PxQ\)
\(MR=\frac{\Delta TR}{\Delta Q}\)
\(TR=PxQ\)
\(MR=\frac{\Delta TR}{\Delta Q}\)
\(AR=\frac{ TR}{Q}\)
Toplam hasılat, marjinal hasılat ve ortalama hasılat eğrileri firmanın fiyatları etkileyemeyecek kadar küçük olması durumunda farklı, firmanın üretim miktarının fiyatları etkiliyor olması durumunda farklıdır. Bu iki durum da ayrı ayrı gözden geçirilecektir.
Firmanın Üretim Miktarının Fiyatları Etkilemediği Durum
Firmanın çıktı miktarı fiyatları etkilemiyorsa firma için talep eğrisi düz bir çizgidir. Her talep edilen miktar için fiyat sabittir. Aşağıdaki iki grafikten üsttekinde piyasanın talep eğrisi, alttakinde ise firmanın talep eğrisi gösterilmektedir. İki talep eğrisinin ölçeklerinin farklı olduğuna dikkat edilmelidir. Firmanın üretim imkanı piyasanın ihtiyacının çok altında olduğundan dolayı çıktı miktarı fiyatı etkilemez.
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
Firma hangi miktarda satarsa satsın birim fiyatı değişmeyecektir. Bu nedenle ortalama hasılat fiyata eşit olacaktır ve ortalama hasılat eğrisi talep eğrisi gibi düz çizgi şeklindedir. Her bir ek birimden kazanç fiyat kadar olacağından marjinal hasılat da ortalama hasılata eşittir ve marjinal hasılat eğrisi de ortalama hasılat eğrisi ile aynı olacaktır.
Toplam hasılat satılan toplam adetle fiyatın çarpımı olacaktır. Fiyat sabit olduğuna göre toplam hasılat eğrisi orijinden geçen ve eğimi fiyat olan bir doğru şeklinde olacaktır.
Firmanın Üretim Miktarının Fiyatları Etkilediği Durum
Firmanın çıktı miktarı fiyatları etkiliyorsa firma piyasanın talep eğrisine benzer bir talep eğrisiyle karşı karşıya kalacaktır. Ortalama hasılat yine fiyatla aynı olacağı için ortalama hasılat eğrisi firmanın talep eğrisi ile aynı olacaktır.
Marjinal hasılat da giderek düşecektir fakat bu düşüş ortalama hasılattaki gibi fiyattaki düşüş ile aynı olmayacaktır. Çünkü bir birim fazla satıldığında sadece satılan son birim değil firmanın daha yüksek fiyata satabileceği önceki birimler de yeni fiyattan satılacaktır. Marjinal hasılat bir süre sonra sıfırın altına da düşecektir. Yani firma üretimini arttırmakla hasılatını düşürecektir. Bu talebin fiyat esnekliği ile ilgilidir. Talep fiyat esnek durumdan çıktıktan sonra miktardaki oransal artış fiyattaki oransal düşüşten daha az olacaktır. Talebin fiyat esnekliğinin büyüklüğü 1'in altına düştükten sonra toplam hasılat düşmeye başlayacaktır. Aşağıdaki grafiklerde ortalama, marjinal ve toplam hasılat gösterilmiştir.
Talebin gelir, ikame ya da tamamlayıcı malların fiyatı, zevkler gibi nedenlerle değişmesi durumunda hasılat eğrilerinde de kayma görülecektir.
Uzun Dönemde Maliyetler <<<<< Mikro İktisat >>>>> Kar Maksimizasyon Teorisi